Тарих... Қазақ хандығы

XV ғасырдың ортасында Дешті Қыпшақта Әбілқайыр ханның билігіне қарсы наразылық күшейе түсті. 1457 жылы Әбілқайыр хан Үз-Темір тайшы бастаған ойраттардан жеңіліс тауып, өз ұлысында қатал тәртіп орнатуға тырысты. Бұл халықтың оған деген өшпенділігін арттырды. Осы жағдайды пайдаланып, Керей мен Жәнібек сұлтандар Әбілқайыр ханның үстемдігіне қарсы шыққан қазақ тайпаларын бастап, Шығыс Дешті Қыпшақтан Батыс Жетісу жеріндегі Шу мен Талас өңіріне қоныс аударды. Моғолстан ханы Есенбұға оларды құшақ жая қарсы алып, Шу мен Қозыбас аймақтарын берді. Осылайша, 1465-1466 жылдары Қазақ хандығының негізі қаланды.

Қазақ хандығының даму кезеңдері: Бір орталықтан басқарылған кезең (1465-1715 жж.): Бұл кезеңде Қазақ хандығы нығайып, аумағын кеңейтті. Хандардың билігі күшейіп, мемлекеттің саяси құрылымы тұрақтанды. Тәуке ханның билігі тұсында «Жеті Жарғы» заңдар жинағы қабылданып, хандықтың ішкі тәртібі мен сыртқы саясаты реттелді.  Бытыраңқылық кезең (1715-1824 жж.): Тәуке ханның қайтыс болуымен орталық билік әлсіреп, жоңғар шапқыншылығы күшейді. Бұл кезеңде қазақ жері үш жүзге бөлініп, әрқайсысы өз хандарымен басқарылды. Ресей империясының ықпалы артып, хандық билік біртіндеп жойылды.

Қазақ хандары:

- Керей хан (1458-1473 жж.): Қазақ хандығының алғашқы ханы. Оның билігі тұсында хандықтың негізі қаланып, алғашқы аумақтық шекаралары анықталды.

- Жәнібек хан (1473-1480 жж.): Керей ханның ізбасары. Оның тұсында хандықтың аумағы кеңейіп, ішкі саяси жағдайы тұрақтанды.

- Қасым хан (1511-1523 жж.): Қазақ хандығының қуатын арттырып, «Қасым ханның қасқа жолы» атты заңдар жинағын енгізді. Оның тұсында хандықтың аумағы Еділ мен Жайыққа дейін жетті.

- Хақназар хан (1538-1580 жж.): Қасым ханнан кейінгі кезеңде хандықты нығайтып, сыртқы саясатта көршілес мемлекеттермен тиімді қатынастар орнатты.

- Тәуке хан (1680-1715 жж.): «Жеті Жарғы» заңдар жинағын қабылдап, хандықтың ішкі тәртібін күшейтті. Оның билігі тұсында Қазақ хандығының алтын дәуірі саналады.

- Кенесары Қасымұлы (1841-1847 жж.): Қазақ хандығының соңғы ханы. Ол Ресей империясының отарлау саясатына қарсы күрес жүргізіп, қазақ жерінің тәуелсіздігін сақтап қалуға тырысты.