Сұхбат... Имам Әшари

Әһли сүннеттің екі ұлы сенім (ақида) имамының бірі. Толық есімі – Әли бин Исмаил, лақабы – Әбул-Хасан. Ол хижраның 260 немесе 266 жылында (милади 879) Басра қаласында дүниеге келіп, 324 немесе 330 жылы (милади 941) Бағдатта қайтыс болды. Жерленген жері – Басра қақпасы мен Керх арасындағы зират. Оның шежіресі сахаба Әбу Мұса әл-Әшари арқылы пайғамбарымыздың (алейһиссалам) заманына дейін жетеді.

Имам Әшари ислам тарихында әһли сүннет ақидасының негізін қалаған ұлы тұлға ретінде танылды. Оның еңбектері арқасында көптеген мұсылмандар дұрыс сенімге бет бұрды, ал әһли сүннет ақидасы ислам әлемінде кең тарады.

Имам Әшари хазрет өз өмірінде маңызды тарихи өзгерістерді жүзеге асырды. Оның әһли сүннетке өтуі тек жеке тұлға ретінде ғана емес, бүкіл ислам әлемі үшін үлкен маңызға ие болды. Оның бұл қадамы, әсіресе, кәміл сенім мен ақиданың дұрыс жолын ұстанатындарға айқын бағдар болды. Имам Әшари бұған мутазилә жолын ұстанған адамдарға қарсы күшті қарсылас болып, олардың сенімдерін әлсіретіп, ислам әлемінде ақиқатқа жол ашты.

Ерекше бір оқиғада Имам Әшари өзінің бұрынғы ұстазы және мутәзилә ағымының беделді өкілі Әбу Әли әл-Жүббаиді дебатта жеңді. Бұл жеңіс имамның білімін ғана емес, оның түсінік пен сенім мәселелеріндегі ұстанымының дұрыстығын дәлелдеді. Бұл дебат тек жеке дауды шешкен жоқ, сонымен қатар мутәзилә мектебінің ықпалының әлсіреуіне алып келді. Имам Әшари хазрет өзінен кейінгі көптеген ғалымдарға иран, араб және түрік әлемінде әһли сүннет ақидасын таратуда негіз қалады.

Осылайша Имам Әшари хазрет мутәзилә мектебіне қарсы тұрып, исламның негізгі сенімдеріне негізделген дұрыс жолды ұстанушыларға жетекші болды. Бұл оның өміріндегі ең үлкен жетістіктерінің бірі болып қалды.